22 Mart 2024 Cuma
0 Yorum Yapıldı Yorum Yaz

YERELDEN DÜNYAYA

9 Ağustos 2018
YERELDEN DÜNYAYA

AFRİKA BOYNUZU, UNUTTUĞUMUZ RESİMLER:SOMALİ

“Afrika’ya yönelik politikalarımızda Somali’nin müstesna bir konumu bulunmaktadır. Türkiye’nin Kıta’da izlediği insani diplomasi odaklı dış politikanın en güzel örneği bu ülkede kendini göstermektedir. TİKA, Kızılay ve sivil toplum kuruluşlarımızın katkılarıyla 2011 yılından bugüne kadar Somali’ye 745 milyon ABD Doları’na ulaşan insani yardım ve kalkınma yardımı yapılmıştır. 2016 Haziran ayı itibariyle Somali’ye doğrudan bütçe yardımımız aylık 2 milyon ABD Doları olarak yeniden başlatılmıştır. Ayrıca 2017 Ağustos ayında imzalanan Anlaşma ile doğrudan bütçe katkımız aylık 2,5 milyon ABD Doları’na yükseltilmiştir. Ocak 2015’teki ziyaret sırasında yapımı tamamlanan Somali-Türkiye Recep Tayyip Erdoğan Hastanesi ve bir Türk firması tarafından inşa edilen Mogadişu Uluslararası Havalimanı Terminali’nin açılışları, Haziran 2016’daki ziyaret sırasında ise Türkiye’nin en büyük diplomatik misyon yerleşkelerinden Mogadişu Büyükelçiliğimizin açılışı gerçekleştirilmiştir.”[1]

Türkiye, Somali Müşterek Harp Okulu ve Astsubay Hazırlama Okulu tesislerini inşa etmiş ve bahse konu tesislerde Eylül 2017’de eğitim faaliyetlerine başlanmıştır (2017 TİKA verilerine göre tesisin bedeli 42,5 milyon ABD Doları’dır). Söz konusu tesislerde Somali Ulusal Ordusunun ihtiyacı olan subay ve astsubaylar Türk ordusu mensupları tarafından eğitilmektedir.

Afrika’ya artan ilgimizin en somut göstergesi olan Somali’deki başarımıza güvenlik ortamının gölge düşürmesine izin verilmemesi elzemdir. Buradaki mevcudiyetimizin, karşılaşılan sınamalara rağmen güçlenerek devamı, Afrika’ya açılım politikamızdaki ısrar ve irademizin tüm dünya önünde teyidi açısından önem taşımaktadır.[2]

Dolayısıyla Türkiye insani yardım yoluyla Afrika’ya doğru genişlemesine rağmen, Somali’yi bütün kıtaya kolaylıkla nüfuz edebilmek için bir köprü olarak kullanmayı dolaylı da olsa planlamış ve bu süreçte Türk hükümeti sahadaki görünürlüğünde tek başlılığı ortadan kaldırarak Afrika’daki faal iş grupları ve sivil toplum gibi diğer aktörlerle işbirliği yaparak gücüne güç katmıştır. Bununla beraber bazı Batılı yazarlar, Türkiye’nin Afrika ile angajmanını, ABD ve Avrupalılar gibi Afrika’yı sömürerek kendi çıkarlarını gözetme seklinde tanımlamışlardır. Ancak bu araştırma, Türkiye’nin Afrika’ya açılmasından bu yana, Ankara’nın niyetinin, her iki tarafın yaşam standartlarını geliştirmek amacıyla, faydaları Afrikalılarla eşit olarak paylaşmak olduğu sonucuna varmaktadır.[3]

 

 

Aden Körfezi-Kızıldeniz-Süveyş Kanalı-Akdeniz ticaret yolunun stratejik önemi ve bu nedenle Batı tarafından kontrol edilme isteği ile Körfez Ülkelerinin çıkardıkları petrolü ve doğalgazı dünya pazarına ulaştırmasında bu yolu en önemli güzergah olarak kabul etmeleri sonucu bu ülkelerin söz konusu yolun batı bölümünü oluşturan Somali ile ilişkilerini geliştirmelerini gerekli kılmıştır. Söz konusu yolun doğu kısmında bulunan Yemen Suudi Arabistan vekaleti ve liderliğinde kontrol edilmek istenirken Somali Birleşik Arap Emirlikleri’nin etki sahasına girmiştir.

Yukarıda belirttiğim nedenlerden dolayı uluslararası güçler ve bölge ülkeleri Somali’nin güvenlik sorunlarının çözümüne odaklanmışlar ve dolayısıyla kendi güvenliklerini kontrol altına almaya çalışmışlardır. Somali’deki uluslararası güçlerin tamamı ister istemez kendi aralarındaki çıkar çatışmalarını beraberinde bölgeye getirmişler ve Somali içindeki ayrılıkçı bölgelere de fırsat sunmaya başlamışlardır. Ancak; uluslararası toplumun bölgede yıkıma neden olabilecek bir tehlikenin farkında olarak rekabetten çok işbirliği yapmaları gerekmektedir. Bu nedenle diğer ülkelerin veya uluslararası güçlerin de Somali ile ikili ilişkilerini yakından incelemenin bizi daha doğru sonuçlara götüreceğine inanmaktayım.

ABD’nin Somali’deki dış politika hedefleri politik ve ekonomik istikrarı teşvik etmek, Somali’nin uluslararası terörizm için güvenli bir sığınak olarak kullanılmasını engellemek ve yıllarca süren çatışma, kuraklık, sel ve kötü yönetişimin neden olduğu insani krizi hafifletmektir. 2013’ten bu yana, Somali Federal Hükümeti, hükümet kurumlarını kurarak, bölgesel makamlarla ilişkileri müzakere etmekte ve toplum istikrarını desteklemektedir. Birleşik Devletler Somaliland ve Puntland’ı da içeren Somali geçici anayasasına göre 1960 sınırları içinde Somali’nin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü kabul etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri, kuraklık, kıtlık ve mültecilerin sorunlarını çözmek için 2006’dan bu yana Somali’de 1.5 milyar dolarlık insani yardım sağlamıştır. ABD, 2011’den bu yana, daha fazla istikrar sağlamak, resmi bir ekonomi kurmak, temel hizmetlere erişim sağlamak ve meşru, güvenilir yönetim yoluyla temsile ulaşmak için ekonomik, politik ve sosyal sektörleri desteklemek amacıyla 240 milyon dolarlık bir kalkınma yardımı sağlamıştır.[4]

Halihazırda, Avrupa Birliğinin üç Misyonu Afrika Boynuzu’ndaki görevlerine devam etmektedir. Bu kapsamda AB Sivil Kapasite Oluşturma Misyonu (EUCAP Somali), 25 yıllık ihtilaftan sonra, güvenlik sektörü kurumlarını ve deniz güvenliği için ilgili mevzuatı desteklemekte; AB Askeri Donanma Kuvvetleri (ATALANTA Operasyonu), Somali kıyılarında korsanlığa karşı mücadele ederken Dünya Gıda Programı gemileri ile diğer savunmasız gemileri korumakta, balıkçılık aktivitelerini izlemekte, bölgedeki deniz güvenliği ve kapasitesini güçlendirmek için çalışan diğer AB misyonlarını ve uluslararası kuruluşları yardım sağlamakta; AB Askeri Eğitim Misyonu Somali (EUTM-S), Savunma Bakanlığı personeli ile Somali Ulusal Ordusunu  eğitmekte ve onlara danışmanlık yapmaktadır.[5]

AB’nin Somali’ye olan ilgisi yıllar içinde yoğunlaşmış ve AB hem siyasi katılım hem de finansal ve teknik destek ve uzmanlık bakımından en büyük bağışçı olarak kalmıştır. 2008’den bu yana AB çeşitli finansal kaynaklar aracılığıyla ülkeye 1,2 milyar € ‘dan fazla kaynak sağlamıştır.[6]

Güncel olması nedeniyle Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile Somali ilişkilerine öncelik verilmesi gerektiğini kıymetlendiriyorum. BAE ile ikili ilişkileri çok iyi seviyede seyreden Somali’nin bir anda Körfez Ülkeleri arasında yaşanan krizde taraf olması ve BAE’li bir şirketin Berbera Limanı’nın işletmesi için Etiyopya ve Somaliland ile anlaşma imzalaması nedeniyle BAE ile ikili ilişkileri bozulma noktasına gelmiştir. Bu arada BAE Somali’de yürüttüğü askeri eğitim programı ile başkentte işlettiği bir hastanenin faaliyetlerine Nisan 2018 ayında son verdiğini duyurmuştur. BAE Dışişleri Bakanlığı’na göre, 1993 ile 2016 arasında Somali’ye doğrudan 277 milyon dolar, dolaylı olarak ise 165 milyon dolarlık yardım gönderilmiştir.[7]

BAE, Mart 2018’in sonlarında uluslararası hukuka aykırı olarak Somaliland ile imzaladığı bir anlaşma çerçevesinde Somaliland askerlerini eğitmek üzere Berbera Limanına yakın bölgede bir askeri üs inşa etmeye başlamış ve ilişkiler daha da gerilmiş, sorunlara günümüze kadar bir çözüm bulunamamıştır.

Rusya Federasyonu ile Somali ilişkileri 1960-1977 yılları arasında Sovyetler Birliği dönemine dayanmaktadır. Bu dönemde Somali’nin hem askeri hem politik kadroları Sovyet yönetimince eğitilmiş ve ülkede birçok tesis kurulmuştur. 1977’de kesintiye uğrayan ilişkiler sonradan daha sağlam temellere oturtulamamış ve  Rusya BM nezdinde Somali’ye yardımlarına devam etmiştir.

Rusya Somali’ye insani yardım sağlamak için uluslararası çabalara aktif olarak katılım sağlamış, 2011-2014 yılları arasında federal bütçeden doğrudan Somali ve Somali mültecilerine toplam tutarı 12 milyon dolar yardımda bulunmuştur. 2015 yılında Rusya, BM Dünya Gıda Programı (World Food Program-WFP) kanalları aracılığıyla Somali’ye 1 milyon dolar (Kenya’daki Somali mültecileri için 2 milyon dolar) ve 2016’da 1 milyon dolar sağlamıştır. Temmuz 2017’de Rusya Federasyonu Hükümeti’nin emriyle, bu ülkeye insani yardım sağlamanın maliyetlerini finanse etmek için WFP’ye 1 milyon dolar tahsis edilmiştir.[8]

Çin, Somali barış sürecini desteklemek için uluslararası çabalara destek vermiş, Somali Federal Hükümetine ve Afrika Birliği Somali Misyonu’na (AMISOM) ek yardımda bulunmuştur. Çin Hükümeti Afrika İlişkileri Özel Temsilcisi, Londra’daki İkinci Somali Konferansı’na ve Avrupa Birliği’nin ev sahipliğinde düzenlenen Somali için Yeni Bir Fırsat Üzerine Yüksek Düzeyli Konferansa katılmıştır. Çin ayrıca, Somali Sahili Korsanlık Temas Grubu’nun toplantısına da bir heyet göndermiştir. Çin, eskort filolarını 2008’in sonlarında Aden Körfezi’ne ve Somali kıyılarından sulara göndermeye başlamış; 2013 sonunda Çin, 5 bin 300’den fazla Çinli ve yabancı gemiye refakat eden 16 filo göndermiştir.[9]

Anlaşılacağı üzere son 27 yılda iç çatışma, kuraklık ve kıtlık ile boğuşan Somali, stratejik önemi nedeniyle uluslararası güçlerin ilgisini çekmeye devam etmektedir. Somali’de sadece 2011-2012 yıllarında yaşanan kıtlıkta 260 bin kişinin öldüğü ve bu rakamın yarısının çocuklardan oluştuğu bilinmektedir. 2017-2018 yıllarında aynı sorunun tekrarlanabileceği ve yardımların artırılması konusunda BM’nin çağrıları olmuştur. Uluslararası toplum kendi ticari çıkarları için bölgede istikrarı ve güvenliği sağlamak maksadıyla yardımlarına devam ederken merkezi hükümetle uyumlu hareket etmemeleri durumunda ülke içerisinde dengeleri sarsmakta ve daha büyük sorunlara sebep olmaktadır.

2016 yılı itibariyle bölgede başta Kenya, Yemen, Mısır, Etiyopya, Cibuti ve Uganda’da mülteci olarak bulunan 1,1 milyondan fazla Somalili ile ülke içinde yerlerinden edilen[10] 1,1 milyondan fazla Somalili çok ağır şartlarda yaşamlarına devam etmeye çalışırken barınma, yiyecek, sağlık, su, ve güvenlik gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için insani yardımlara ihtiyaç duymaktadır. Diğer ülkelerde mülteci konumunda bulunan ve ülke içinde yer değiştirmek zorunda kalan insanların tekrar göçe zorlanmaları ise üzerinde durulması gereken ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Somali’deki kabile savaşları, ülkedeki ayrılıkçı hareketler, komşu ülkelerle toprak anlaşmazlığı nedeniyle yaşanan savaşlar, kuraklık sonucu oluşan kıtlığın neden olduğu ölümler ve en önemlisi merkezi bir hükümetin bulunmayışı ile uzun yıllardır kurulamayan devlet yapısının yarattığı toplumsal sorunlar Somali halkını kırılgan bir duruma getirmiştir. Sayılan nedenlerden dolayı ülkede deniz haydutluğu (korsanlık), Eş Şebab gibi terör örgütleri ortaya çıkmış ve uluslararası sorun haline gelmiştir.

1983 yılında kurulan İslam Birliği Örgütünün 2004 yılında ABD ve Etiyopya tarafından yok edilmesi sonrasında, 2006 yılında İslam Mahkemeleri Birliği Örgütü kurulmuştur.

İslam Birliği ve İslam Mahkemeleri Birliği Örgütlerinin dönüşümünden ortaya çıkan Hareket-iş Şebab-il Mücahidîn (Mücahit Gençler Hareketi) kısa adıyla Eş Şebab Örgütü, baştan beri ideolojik olarak bağlı bulunduğu El Kaide Terör Örgütü ile 10 Şubat 2012’de resmen birleşmiştir. Ülkesinde selefi olan diğer terör örgütlerinden, küresel çapta amaçlar taşımasıyla ayrılan Eş Şebab, bu birleşmeyle uluslararası terörist faaliyetlerde bulunabilme imkânlarını artırmıştır. Ülke içerisinde tek bir kabileye dayanmayan ve birçok kabile tarafından sempatiyle karşılanan Eş Şebab, ülkenin siyasi olarak kurtulması için ülke çapında bir İslamî yönetim anlayışı benimsenmesinin temel şart olduğunu savunmaktadır. Örgütün temel hedeflerinden birisi de İslam Halifeliğinin yeniden canlandırılmasıdır.[11] Söz konusu örgüt diğer terör örgütleriyle zaman zaman iş birliği içerisinde bazen çatışma halinde halihazırda Somali’de faaliyetlerine devam etmektedir. “Şubat 2012’de, Usame Bin Ladin’in ABD tarafından Pakistan’da düzenlenen operasyonla öldürülmesinin ardından örgütün liderlik görevini üstlenen Eymen El Zevahiri, Şebab’ın El Kaide’ye katıldığını açıkladı.”[12] “El Şebab’tan 2015 Ekim’inde küçük bir grubun ayrılarak IŞİD lideri Ebu Bekir el Bağdadi’ye biad ettiği, bu grubun Puntland merkezli hareket ettiği ve Somali’nin kuzeyinde ve doğusunda yayıldığı ifade edildi.”[13]

Somali’nin dünya ülkeleri arasındaki ekonomik seyrini ve sırasını ve fakirliğini, yolsuzluk sıralamasını, çocukların durumunu, insan hakları ihlallerindeki derecesini, ölüm oranlarını, eğitim seviyesini, yer altı ve yer üstü zenginliğini yazmak gerek olmadığı konusunda sizlerle aynı fikirdeyim.

Sonuç olarak; tek başına bırakılıp terk edildiği günden bugüne sömürü döneminde yok edilen geleneksel kurallar ve yönetimin yerine koyulamayan başarısız devletleşme politikası nedeniyle kabile savaşlarının ölüm kustuğu, terör örgütlerinin fırsat bulup yeşerdiği ve kendi halkını öldürmekten çekinmediği, komşu ülkelerle bitmek bilmeyen savaşlarda halkının yok olduğu, yetmezmiş gibi kuraklığın ve açlığın getirdiği ölümlerin hiç yalnız bırakmadığı Somali, acılar içinde her ülkenin kendi ideolojisi ve çıkarı çerçevesinde sağladığı yardımlarla ayakta kalmaya ve kendi devletini kurmaya çalışıyor.

Benim asıl merak ettiğim insanın insanı yediği dönem ne zaman son buldu ve yahut insanın insanı yediği yeni dönem ne zaman başlayacak?

[1]http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2018-yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf, s.130-131, 17 Aralık 2017

[2]http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2018-yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf, s.130-131, 17 Aralık 2017

[3] Sırajı Haruna HAMID, 2005 ve Sonrası Türkiye – Afrika İlişkileri -Vaka İncelemesi: Somali Örneği- (Yüksek Lisans Tezi), S.86-87, İstanbul 2017

 

[4] https://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2863.htm

[5] https://eeas.europa.eu/topics/maritime-security/45484/driving-eu-civilian-military-cooperation-forward-joint-meeting-mogadishu-eu-civilian_en

[6] https://ec.europa.eu/europeaid/countries/somalia_en

[7] https://www.nation.co.ke/news/africa/Somalia–US-and-UAE-relations-telltale-of-suspicions/1066-4535116-14riujsz/index.html

[8] http://www.mid.ru/en/maps/so/?currentpage=main-country

[9] http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zzjg_663340/fzs_663828/gjlb_663832/3089_664204/

[10] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html

 

[11] http://www.tasam.org/Files/Icerik/File/es_sebab_teror_orgutu_somali_03acd2a2-f8af-4314-9368-d8f23fcb9acb.pdf

[12] Geçmişten günümüze Eş Şebab, 22 Mar 2014 Güncelleme 12:27 TSİ, http://www.aljazeera.com.tr/dosya/gecmisten-gunumuze-es-sebab

[13]Somali’de Eş Şebab-IŞİD mücadelesi, 10.05.2018 13:50:18,  https://www.timeturk.com/somali-de-es-sebab-isid-mucadelesi/haber-895548

Anahtar Kelime:
YORUMLAR Bu Yazıya Henüz Yorum Yapılmadı.. Belki İlk Yorumu Sen Yapmalısın..

Akçaabat Postası SON DAKİKA: